Ataşehir İlçesi olası deprem kayıp tahminleri kitapçığı!

İBB, Ataşehir İlçesi için olası deprem kayıp ve hasarları için mahalleler bazında araştırmalar yaparak kitapçık haline getirdi.

Ataşehir İlçesi olası deprem kayıp tahminleri için hazırlanan kitapçıktaki bilgilerin detayları şöyle:

ATAŞEHİR İLÇESİ OLASI DEPREM KAYIP TAHMİNLERİ KİTAPÇIĞI

“İstanbul İli Ataşehir İlçesi Olası Deprem Kayıp Tahminleri Kitapçığı”, Ataşehir ilçesine ait deprem tehlike analizlerini, kentsel üstyapı ve altyapı unsurlarının kayıp tahminlerini sunmak amacıyla “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi (2019)” verileri kullanılarak, 2020 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı, Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü tarafından (DEZİM) hazırlanmıştır.

Son olarak, İstanbul’un güncel nüfus, bina ve altyapı envanterleri kullanılarak, en son deprem tehlikesi bilgi ve modelleri ışığında, kentin olası deprem hasar ve kayıp tahminlerinin yenilenmesi amacıyla “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi”, DEZİM ve Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğü arasında yapılan sözleşme kapsamında Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı tarafından gerçekleştirilmiştir.

Bu kapsamda “İstanbul İli Ataşehir İlçesi Olası Deprem Kayıp Tahminleri Kitapçığı”, Ataşehir ilçesine ait deprem tehlike analizlerini, kentsel üstyapı ve altyapı unsurlarının risk analizlerini sunmak amacıyla Ataşehir ilçesine öznel analizler ve haritalamalar yapılarak hazırlanmıştır. Çalışmada deterministik yaklaşım baz alınmış ve Mw= 7.5 büyüklüğündeki deprem senaryosu kullanılarak sonuçlar oluşturulmuştur.

Ataşehir, İstanbul’un doğu yarısında Kocaeli Yarımadası’nın batısında yer alır. İlçenin denize kıyısı yoktur. 2008 yılında Kadıköy, Üsküdar, Ümraniye, Maltepe ve Kartal ilçelerinden ayrılan bölgelerin katılımıyla ilçe olmuştur. İlçe 25.84 km2 yüz ölçümüne sahiptir. Güneyinde Maltepe, batısında Kadıköy, kuzeybatısında Üsküdar, kuzeyinde Ümraniye, kuzeydoğusunda Çekmeköy ve doğusunda Sancaktepe ilçelerine komşudur. Ataşehir’in il merkeziyle arasındaki mesafe ise yaklaşık olarak 26 km’dir ve ilçede 17 mahalle bulunmaktadır. TÜİK 2019 verilerine göre ilçenin nüfusu, 425.094.

İlçe Bina Bilgileri:

ATAŞEHİR İLÇESİ YAPIM YILINA GÖRE BİNA DAĞILIMLARI:

YAPIM YILI                         ADEDİ                   %’si      

1980 Öncesi                       7.735                     %28

1980-2000 Arası                10.297                  %37

2000 Sonrası                      9.551                     %35

ATAŞEHİR İLÇESİ KAT SAYISINA GÖRE BİNA DAĞILIMLARI:

KAT SAYISI                                         ADEDİ                   %’Sİ                      

1-4 Arası Katlı Binalar                     18.774                  %68

5-8 Arası Katlı Binalar                     7.543                     %27      

9-19 Arası Katlı Binalar                   1.266                     %5

ATAŞEHİR İLÇESİ YAPIM TÜRLERİNE GÖRE BİNA DAĞILIMI:

TÜRÜ                                   SAYISI                                  %’Sİ      

Betonarme                        22.414                                  %81

Yığma                                4.235                                    %15

Tünel kalıp                        603                                        %2

Çelik                                  182                                        %1

Prefabrik                           127                                        %0.7

Ahşap                                  22                          

ATAŞEHİR İLÇESİ ALTYAPI ENVANTERİ:

ALTYAP                                     UZUNLUK(M)  

İGDAŞ Doğalgaz Boru hattı          493.193

İSKİ İçme Suyu Boru Hattı            488.811

İSKİ Atık Su Boru Hattı                 445.603

ATAŞEHİR İLÇESİ NÜFUS BİLGİLERİ:

TÜİK 2019 verilerine göre ilçenin nüfusu, 425.094’dür. İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi (2019) kapsamında olası bir deprem sonucu oluşacak can kaybı ve yaralanma sayılarını analiz edebilmek için, iki farklı nüfus senaryosu ele alınmıştır. Bunlardan ilki, en kötümser senaryo olarak da kabul edilen “gece nüfusu” senaryosudur. Bu senaryoda, tüm il genelindeki kayıtlı nüfusun, kayıtlı olduğu hanede bulunduğu kabul edilmiştir. Diğer senaryo ise “gündüz nüfusu” senaryosudur ve bu senaryoya ait nüfus verisi, insanların günlük şehir hayatındaki aktiviteleri dikkate alınarak üretilmiştir.

Bina Hasarı ve Can Kaybı Analizleri İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi (2019) kapsamında bina hasarları ve bunlara bağlı can kaybı ve yaralanma analizleri, deterministik (Mw=7.5) senaryo depremi, deprem yer hareketi benzetimlerinden elde edilen 15 farklı senaryo depremi ve ayrıca olasılıksal deprem tehlike analizlerinden elde edilen 72 yıl, 475 yıl ve 2.475 yıl yinelenme periyotlu deprem yer hareketleri için gerçekleştirilmiştir. Bina hasarları ve bina hasarlarından kaynaklanan can kaybı ve yaralanma tahminleri ELER (Earthquake Loss Estimation Routine, Erdik ve diğ. 2010; Hancılar ve diğ. 2010) yazılımının Kentsel Deprem Risk Analizleri modülü kullanılarak hesaplanmıştır. ELER Deprem Hasar ve Kayıp Tahmin Yöntemi’nin şematik bir özeti Şekil 5-1’de sunulmaktadır. Olası bir depremde kentsel alanlarda oluşabilecek bina hasarı tahminleri spektral ivmeler ve yer değiştirmelere bağlı analitik yöntem ile elde edilebilmektedir. Spektral kapasite bazlı (spektral ivmeler ve yer değiştirmelere bağlı) hasar tahmin yöntemi, yapısal hasar görebilirliğin analitik olarak değerlendirilmesi ve bina taşıyıcı sistem kapasitesinin depremin binadan talebiyle karşılaştırılarak binanın sismik performansının ortaya konmasına dayanır.

Mw=7.5 Senaryo Depremi İçin Ataşehir İlçesi Mahalle Bazlı Bina Hasar Tahminleri

MAHALLE ADI                   ÇOK AĞIR    AĞIR     ORTA     HAFİF

Aşık Veysel                                  17           51           205         397

Atatürk                                         14           50           248         498

Barbaros                                       23           76           465         1.180

Esatpaşa                                       13           41           200         501

Ferhatpaşa                                   10           52           352         785

Fetih                                               4             17           115         392

İçerenköy                                        4             26           191         493

İnönü                                               8             28           145         345

Kayışdağı                                        4             24           152         319

Küçükbakkalköy                              5             20           140         422

Mevlana                                           1             3             26           102

Mimar Sinan                                     9             31           181         463

Mustafa Kemal                                 5             18           102         266

Örnek                                               1             8             64           188

Yeni Çamlıca                                    0             1             13           70

Yenisahra                                         2             13           81           203

Yenişehir                                          2             12           76           209

TOPLAM                                        123         471         2.756     6.833

Mw=7.5 Senaryo Depremi İçin Ataşehir İlçesi Mahalle Bazlı Can Kaybı, Yaralanma Tahminler.

MAHALLE ADI      CAN KAYBII   A. YARALI  H. TEDAVİ   H. YARALI

Aşık Veysel                        11            9             32           64          

Atatürk                                12           9             42           89          

Barbaros                             20           8             61           134        

Esatpaşa                             11           6            35           71                                         

Ferhatpaşa                          7             2             31           76                                         

Fetih                                     2             0             14           36                          

İçerenköy                            0             0             5             26                                         

İnönü                                   6             4             18           40                                         

Kayışdağı                            3             1             11           28                                         

Küçükbakkalköy                  3             1             14           33                          

Mevlana                              1             0             3             7                            

Mimar Sinan                        7             4             25           54                          

Mustafa Kemal                    4             3             12           26                          

Örnek                                  2             0             7             20                                         

Yeni Çamlıca                       0             0             2             5                                            

Yenisahra                            1             0             7             18                          

Yenişehir                             2             0             11           30                                         

TOPLAM                             89           47           330         755

ALTYAPI SİSTEMLERİ HASAR ANALİZLERİ:           

Mw=7.5 Senaryo Depremi İçin Ataşehir İlçesi Mahalle Bazlı Altyapı HasarTahminleri:

MAHALLE                   DOĞALGAZ       İÇME SUYU        ATIK SU       

Âşık Veysel                        0                             0                             1

Atatürk                               1                             1                             2

Barbaros                            1                             1                             3

Esatpaşa                            1                             1                             2

Ferhatpaşa                         1                             1                             2

Fetih                                   0                             0                             1

İçerenköy                           1                             1                             2

İnönü                                  0                             0                             1

Kayışdağı                           0                             0                             1

K.Bakkalköy                       0                             0                             1

Mevlana                             0                             0                             0

Mimar Sinan                      0                             0                             1

M.Kemal                            0                             0                             0

Örnek                                 0                             0                             0            

Yeni Çamlıca                      0                             0                             0

Yenisahra                           0                             0                             0

Yenişehir                            0                             1                             1            

Toplam                               6                             7                             18

GEÇİCİ BARINMA ALANI İHTİYAÇ ANALİZİ

Deprem nedeni ile meydana gelen bina hasarlarının en önemli sonuçlarından birisi, binaların sağladığı en temel ihtiyaç olan barındırma özelliğini kaybetmeleridir. Bu nedenle bir senaryo depremi sırasında oluşabilecek bina hasarlarının tahminini takiben kullanılamayacak durumda olan konutlarda ikamet eden hane sayısı ile ilişkili olarak, acil barınma ihtiyacı konusunda değerlendirmeler yapılabilir. 1999 Kocaeli depremi sonrasında, bina hasarı ve barınma ihtiyacına dair İstanbul’da da gözlemlenen en önemli husus, depremin hemen sonrasında, hasarlı olmasa dahi insanların binalara girmekten ve orada yaşamaktan korkmasıdır. Bu nedenle, depremi takip eden ilk günlerde, azımsanmayacak ölçüde bir barınma ihtiyacı olacaktır. Olası İstanbul depremi sonrasında bu tür acil barınmaya ihtiyaç duyacak olan aile sayısının tahmininde, çok ağır, ağır ve orta hasarlı konut türü binalardaki hane sayısı kullanılmıştır. Bu doğrultuda Mw=7.5 senaryo depremi için Ataşehir ilçesi geçici barınma ihtiyacı mahalle bazlı dağılımı.

Mw=7.5 Senaryo Depremi İçin Ataşehir İlçesi Geçici Barınma İhtiyacı Mahalle Bazlı Değerleri

MAHALLE ADI                   BARINMA İHTİYACI HANE SAYISI

ÂŞIK VEYSEL                                      456

ATATÜRK                                            706

BARBAROS                                        1.281

ESATPAŞA                                          598                                                       

FERHATPAŞA                                     784

FETIH                                                   203

İÇERENKÖY                                        2.792

 İNÖNÜ                                                775

KAYIŞDAĞI                                         1.930

KÜÇÜKBAKKALKÖY                          1.284

MEVLANA                                           470

MİMAR SİNAN                                     370

MUSTAFA KEMAL                              643

ÖRNEK                                              966

YENİ ÇAMLICA                                 630

YENİSAHRA                                      671

 YENİŞEHİR                                      134                       

TOPLAM                                         14.702

Sonuç olarak şu değerlendirmelere yer verildi.

Bu çalışma ile 2019 yılında DEZİM ve KRDAE Deprem Ana Bilim Dalı iş birliği ile hazırlanan İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi kapsamında üretilmiş olan veriler; DEZİM tarafından Ataşehir ilçesi için mahalle bazlı olarak yeniden derlenmiş ve Ataşehir ilçesine öznel analizler ve haritalamalar yapılmıştır. Buna göre Mw=7.5 büyüklüğündeki senaryo depreminde, Ataşehir’deki binaların ortalama %63’ünün hasar görmeyeceği tahmin edilmektedir. Binaların ortalama %24’ünün hafif, %10’unun orta, %2’sinin ağır ve %1’inin de çok ağır hasar görmesi beklenmektedir. Ataşehir’de, analiz edilen toplam bina sayısı 27.583’tür. Ağır ve çok ağır hasarlı binaların aldıkları deprem hasarının, onarılamayacak boyutta olabileceği ve bu hasar seviyelerindeki binaların yıkılıp tekrar yapılması gereğinin ortaya çıkacağı öngörülmektedir. Öte yandan, orta hasarlı binaların da onarım yerine yıkılıp yeniden inşası çoğunlukla daha uygundur. Senaryo depreminde, Ataşehir’deki binaların ortalama %12’sinin (yaklaşık 3.350 bina) orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin edilmektedir. Yaklaşık 24.233 binanın ise, hasarsız veya hafif hasarlı olması beklenmektedir. Geçmiş depremlerde yaşananlar, can kaybı ve yaralanma oranlarının kadın ve çocuklarda daha fazla olduğunu göstermiştir. Geçmiş dönem deprem sonrası istatistikleri, can kayıplarının büyük çoğunluğunun sarsıntı sırasında, daha az kısmının ise binadan çıkmaya çalışırken ya da kurtarılmayı beklerken meydana geldiğini göstermektedir. Yaralanmaların ise yaklaşık yarısının, sarsıntı sırasında, diğer yarısının ise deprem sırasında veya sonrasında binadan çıkmaya çalışırken meydana geldiği gözlemlenmiştir. Mw=7.5 büyüklüğündeki senaryo depreminin, en kötü senaryo olan gece meydana gelmesi halinde, Ataşehir’de ortalama 89 civarında can kaybı meydana gelebileceği, yaklaşık 47 kişinin ağır yaralanabileceği ve 330 kişinin de hastane şartlarında tedavi görmesi gerekebileceği öngörülmektedir. Deprem nedeni ile meydana gelen bina hasarlarının önemli bir etkisi de binaların barındırma özelliğini kaybetmesidir. Acil barınma ihtiyacının belirlenerek, bunun karşılanması için gerekli ön planlama ve çalışmaların yapılması, özellikle yoğun yapılaşmaya maruz metropol alanlarda beklenen depremler için kritik önemdedir. Deprem sonrası insanların, hasarlı olmasa da binalara girmeyip bir süre dışarda olmayı tercih etmeleri de genel resmi ağırlaştıran bir durumdur. Ataşehir’de Mw=7.5 senaryo depremi sonrasında yaklaşık 14.702 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı tahmin edilebilir. Hane başına 3 kişilik nüfus kabulüyle, yaklaşık 44.106 kişinin acil barınma ihtiyacı olacağı beklenmektedir. Bu tahminlerde de depremin oluş şekline göre, hasarlarda gördüğümüze benzer belirsizlikler bulunmakta olup, deprem sonrası gerçekleşen acil barınma ihtiyacı içindeki nüfus verilen değerin altında ya da üstünde gerçekleşebilir. 64 Haziran 2020 Yüksek binalar deprem etkileri altında tekil olarak incelenmeli, yapısal hasar ve bunlardan kaynaklanması olası kayıpların yanı sıra yapısal olmayan unsurların (giydirme dış cepheler, su ve elektrik altyapısını oluşturan sistemler, mekanik, elektrik ve elektronik donanım unsurları, araduvar ve asma tavanlar gibi mimari unsurlar vb) hasar görmesiyle oluşabilecek kayıplar ve diğer sosyo-ekonomik kayıp olasılıkları titizlikle değerlendirilmelidir. İstanbul İGDAŞ doğal gaz şebekesi, İSKİ içme suyu ve atık su şebekelerinde senaryo depremi sonucu beklenen hasarların tahmini, bu şebekelerin, coğrafi ölçekte noktasal (dağıtım istasyonları) veya yayılan/uzayan (boru hatları) unsurları için başlıca iki grupta yapılmıştır. İGDAŞ boru hatlarında, Ataşehir ilçesinde 6 noktada onarım ihtiyacının oluşabileceği tahmin edilmektedir. Bu rakam, doğal gaz boru hatlarında meydana gelecek tekil sızıntı veya kırılma vakalarının sayısından ziyade hücre başına hesaplanan onarım ihtiyacı sayılarının toplamını ifade etmektedir.3.350 civarında orta ve daha üst seviyedeki hasarlı binalarda bulunan doğal gaz servis kutusunu devre dışı kalması olasılık dâhilindedir. İSKİ içme suyu şebekesinde senaryo depreminde 7 noktada, atık su şebekesinde ise 18 noktada onarım ihtiyacının oluşabileceği hesaplanmıştır. Bu değerler, içme suyu veya atık su boru hatlarında meydana gelecek tekil sızıntı veya kırılma vakalarının sayısından ziyade hücre başına hesaplanan onarım ihtiyacı sayılarının toplamını ifade etmektedir. İstanbul gibi özellikle eski ilçe, semt ve mahallelerinde dar yolların, sayısal anlamda yoğun ve hasar görebilirliği yüksek bir bina stoğunun bulunduğu kentlerde, depreme bağlı bina göçmelerinin meydana gelmesi durumunda veya binaların ağır hasar gördüğü hallerde yollar kapanabilmekte ve bu durum deprem sonrası her türlü kurtarma ve yardım operasyonunu çok zorlaştırmakta ve zaman zaman imkânsız hale getirmektedir. Eğitim, sağlık, spor, kültür, din, konaklama, ticaret ve sanayi gibi kentsel işlevlerin deprem sonrasında mümkün olan en kısa zamanda eski haline dönmesi, sosyal ve ekonomik olarak büyük önem taşımaktadır. Bu raporda sunulmuş olan bütün tahminler, deprem mühendisliği literatüründe yer alan, analitik çalışmalara veya depremlerde yaşanmış deneyimlerden yararlanarak oluşturulmuş ampirik modellere dayanmaktadır. Bu modeller, bütün istatistiksel modellerde olduğu gibi kabullere dayanmakta ve çeşitli belirsizlikler içermektedir. Sunulan sonuçlar kullanılan modellerden elde edilen ortalama değerlerdir. Gerçek bir depremin yaratacağı kayıpların bu raporda sunulan sonuçlardan farklı olması kaçınılmazdır. Bu tip deprem kayıp tahmini analizlerinin (İBB 2001, 2009, 2019), belli periyotlarda güncellenmesi çok önemlidir. Yapılan tahminlerin güvenilirliğini arttıran en önemli unsur, envanter bilgisidir. İhtiyaç duyulan veri gruplarının ilgili kurumlar tarafından etkin bir şekilde güncellenmesi ve paylaşımı, deprem risk analizlerinde doğruluk payını artıracak ve böylelikle karar alma süreçlerini de en doğru şekilde yönlendirilebilecektir. Bu noktada ilçe belediye Haziran 2020 65 başkanlıklarının da kritik bir paydaş olduğu ve güncel bina envanterinin üretilmesinde etkin bir rolü olduğu düşünülmektedir. Bu çalışma ile Ataşehir’deki öncelikli risk bölgeleri ve kritik mahalleler ortaya konmuş ve karar vericilerin afet riskini azaltmaya yönelik tüm adımlarında yol gösterici nitelikte veriler üretilmiştir. Bu doğrultuda alınabilecek önlemler açısından ilçenin kentleşme karakterine bakıldığında, Ataşehir’in yerleşim dokusu olarak yoğun ve sık bir yapıda geliştiği ve yapıların büyük oranda 1-4 kat aralığında yer aldığı görülmektedir. Yapı yaşları baz alındığında ise yapıların yaklaşık %65’inin 2000 öncesi inşa edildiği tespit edilmiştir. Deprem kaynaklı riskin azaltılmasına yönelik eylemlerde, önceliğin 2000 yılı öncesi yapılmış gruplarda olması gerektiği düşünülmektedir. Risk azaltma eylemleri planlanırken de tekil yapı ölçeğinde değil, en azından ada bazlı veya bölgesel yaklaşımların benimsenmesi önemlidir. Üstyapı odaklı çözümlemelerin yanında, altyapı sisteminin de sürdürülebilir ve dayanıklı nitelikte olması bütüncül bir çözümleme için gerekli görülmektedir. Yapısal eylemlere ek olarak, ilçe genelinde uygulanabilecek eğitim, farkındalık ve görünürlük çalışmaları ile vatandaşların afet riski farkındalığının ve bireysel önlem seviyelerinin arttırılması, riskin azaltılmasında kritik öneme sahiptir.

Kaynak: İBB