İstanbul BİLSEM ’in organize ettiği Ataşehir´deki okullarda ve İstanbul´da bulunan Bilim ve Sanat Merkezlerinde görev yapan Fen Bilimleri ve Sınıf öğretmenleri için Astronomi Öğretmen Seminerleri Ataşehir Emlak Konut Ortaokulu Konferans Salonu’nda başladı.8-10 Mart tarihleri arasında düzenlenen seminerde, İstanbul, Ankara ve İzmir gibi illerden akademisyen Astronom hocaların vereceği eğitimde, öğretmenlere Temel Astronomi, Işık Kirliliği, Disiplinlerarası Astronomi konularında seminerlerin yanı sıra atölye çalışmaları düzenlenerek ve gece Gökyüzü Gözlemi yapılacaktır.
Seminere katılan uzman hocaların gökyüzü cisimleri hakkında anlattıkları bilgilerden kısa derlemeler şöyle:MART AYINDA GÜNEŞ:Yerküremiz GÜNEŞ etrafındaki yörüngesini bir yılda tamamlar. Dönme ve dolanma hareketi yapan Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere “görünür hareket”adını veririz.( Yerküredeki gözlemci olarak GÜNEŞ’i gözlediğinizde onun hergün gökküresi üzerindeki yıldızların arasında yaklaşık 1 derece doğuya doğru yer değiştirdiğini, bir yılda gökküresi üzerinde bir çember çizdiğini, YER etrafında bir kez dolandığını gözleriz. Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu yer değiştirmesi, yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünür harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir.)Güneş, bu görünür hareketi sırasında da bir yıl süresinde BURÇ adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.GÜNEŞ’imiz de Mart ayının ilk günlerinde KOVA takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 12 Mart günü ise komşu BALIKLAR takımyıldızı sınırları içine geçecek ve Mart ayı sonuna kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde, Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu ve Tam Batı noktaları yakınlarında olacaktır.Ayın ilk günlerinde, TUTULUM üzerindeki görünür hareketi sırasında, Gökküresinin Güney tarafından Gök Eşleğine doğru yaklaşacak ve 21 Mart günü (TSİ 00:58 de) Gök Eşleği üzerinde olacaktır. Bu noktaya İlkbahar Noktası – ILIM Noktası denir ve İLKBAHAR ILIMI – İLKBAHAR EKİNOKSU gerçekleşir. Tam bu günde Gece ve Gündüz süreleri eşit ( 12 saat) olur. Sonraki günlerde ise Güneş, gökyüzünde Kuzey’e doğru yolalır. Bu tarihten sonra gündüz süreleri 12 saatten daha uzun olacaktır, her geçen güz bu süre uzayacaktır.(Süre hesaplamalarda Güneş’in merkezi kullanılır. Güneş’in merkezi ufkun altına inmiş olsa bile Güneş’in tamamen batması için kısa bir süre daha geçer. Sabah doğarken ise, Güneş merkezi ufkun üzerine çıkmadan kısa bir süre önce Güneşin üst kenarı ışınlarını bize göndermiş olur. Bunun sonucu olarak, ılım gününde hesaplamalar sonucu gece-gündüz eşitliği yazılırken aslında Gündüz süresi 12 saatten daha fazla sürer. Ancak, 15-16-17 Martgünlerinde gündüz (=güneş ışığı gördüğümüz) ve gece (= güneş ışığı görmediğimiz) süreler eşit (= 12 saat) olur.. )Güneş, Mart ayının ilk günleri Ankara’da 07:22 de doğacak, ayın ilk yarısında çok fazla değişmeyecek olan bu doğma zamanı son günü ise 06:34 olacaktır. Artık her geçen gün Güneş ışınlarını biraz daha erken göreceğiz, akşam olurken ise batışını daha geç izleyeceğiz..
Mart ayının ilk günlerinde yaklaşık 11 sa 20 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 75 dakika artacak ve 12 sa 35 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde aynı uzunlukta olur.)Güneş, Mart ayı süresince Ankara’da yaklaşık 13:00 – 12:52 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir. Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğma ve batma zamanlarında olduğu gibi, öğlen çemberinden geçiş zamanları Ankara’nın doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç olacaktır. ( Örneğin Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık 32.8 derece doğu, İzmir’in ise 27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı yaklaşık 5.6 derece olur. Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder. Öyleyse Güneş, 1 Mart günü Ankara Öğlen çemberinden saat 13:00 te geçecek ise, yaklaşık 22.4 dakika sonra yani yaklaşık 13:23 de İzmir öğlen çemberinden geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri bu kez çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) GÜNEŞ, Ankara ile aynı enlemli gözlem yerlerinde Şubat ayının ilk günlerinde, günortasında, Güney yönünde, ufuktan en fazla 43 derece yüksekten geçecektir. Ayın son günlerine doğru ufuktan yüksekliği yaklaşık 54 dereceye ulaşacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.) Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının geliş eğim açısı artmasını sürdürecektir. Isınma artacak, ancak geçmişten gelen bir deyişi de unutmayalım. “Mart kapıdan baktırır , kazma kürek yaktırır.”Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR kentleri için MART ayının ilk, orta ve son günlerinde Güneş ile ilgili doğma, batma zamanları, gündüz süresi , öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve YER’e uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.
MART AYINDA AY’IN GÖRÜNÜMÜ AY, OCAK ayı süresince elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken yörüngesinin enberi ve enöte noktalarından geçiş tarihleri ile bu tarihlerdeki AY- YER uzaklıkları aşağıdaki gibidir.04 MART : AY, Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda : 406 391 km19 MART : AY, Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda : 359 377 km AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün yıldızlara göre açısal olarak yaklaşık 13 derece doğuya doğru konumunu değiştirir. Bunun sonucu olarak aynı gözlem yerinde hergün bir önceki güne göre yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.
AY’ın EVRELERİ :Yine yörüngede dolanmanın sonucu olarak, Güneş – Yer – AY açısı sürekli değişir ve farklı tarihlerde YER den AY’a bakıldığında AY’ın aydınlık olan yarısının YER’den farklı biçimlerde görünmesi de AY’ın EVRELERİ’ni oluşturur.Yeniay : 06 Mart İlkdördün : 14 MartDolunay : 21 Mart Sondördün : 28 Mart AY gün boyu gökyüzünde gözlenebilir çoğu zaman. Sadece Güneş’e açısal olarak yakın olduğu (Yeniay evresi ) günlerde görülemez. Elbette bir gözlem yerinde görülebilmesi için onun çevreninin üzerine çıkmış (doğmuş) olması gerekir. Gündüz atmosfer parlaklığı nedeniyle farkedilmesi hilal evrelerinde zor olabilir.Yeniay evresinde: Güneş ile birlikte doğar ve batar, gözlenemez.İlkdördün evresinde: Öğlen zamanı doğar, Güneş battığında Güney yönünde en yüksek konumundadır. Güneş’e dönük sağ yarısı aydınlıktır. Gece yarısına kadar görünür.Dolunay evresinde: Akşam Güneş batarken Ay doğar, sabahGüneş doğarken Ay batar. Bütün gece gökyüzünde görülür.Sondördün evresinde: Gece yarısı doğar, sabah Güneş doğarken Güney yönümüzde en yüksek konuma ulaşır. Güneş’e dönük sol yarısı aydınlıktır. Öğle olduğunda batar.
GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİTutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY; Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise, Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri Güneş’e açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli fazla süre gözlenebilirler.
Seminere katılan uzman hocaların gökyüzü cisimleri hakkında anlattıkları bilgilerden kısa derlemeler şöyle:MART AYINDA GÜNEŞ:Yerküremiz GÜNEŞ etrafındaki yörüngesini bir yılda tamamlar. Dönme ve dolanma hareketi yapan Yerküre üzerinde gözlem yapıyorsanız, çevrenizdeki gökcisimlerinin hareketlerini farklı algılarsınız. Gözlediğiniz bu tür hareketlere “görünür hareket”adını veririz.( Yerküredeki gözlemci olarak GÜNEŞ’i gözlediğinizde onun hergün gökküresi üzerindeki yıldızların arasında yaklaşık 1 derece doğuya doğru yer değiştirdiğini, bir yılda gökküresi üzerinde bir çember çizdiğini, YER etrafında bir kez dolandığını gözleriz. Güneş’imizin gökyüzünde gözlenen bu yer değiştirmesi, yerkürenin hareketi sonucunda gözlenen bir göreli-görünür harekettir. Güneş’in gerçek hareketi değildir.)Güneş, bu görünür hareketi sırasında da bir yıl süresinde BURÇ adı verilen 13 takımyıldızın sınırları içersinde yolalır.GÜNEŞ’imiz de Mart ayının ilk günlerinde KOVA takımyıldızı sınırları içersinde bulunacaktır. 12 Mart günü ise komşu BALIKLAR takımyıldızı sınırları içine geçecek ve Mart ayı sonuna kadar bu takımyıldız sınırları içersinde görülecektir.GÜNEŞ’in doğma ve batması bu ay içersinde, Coğrafya Yönleri olarak bildiğimiz Tam Doğu ve Tam Batı noktaları yakınlarında olacaktır.Ayın ilk günlerinde, TUTULUM üzerindeki görünür hareketi sırasında, Gökküresinin Güney tarafından Gök Eşleğine doğru yaklaşacak ve 21 Mart günü (TSİ 00:58 de) Gök Eşleği üzerinde olacaktır. Bu noktaya İlkbahar Noktası – ILIM Noktası denir ve İLKBAHAR ILIMI – İLKBAHAR EKİNOKSU gerçekleşir. Tam bu günde Gece ve Gündüz süreleri eşit ( 12 saat) olur. Sonraki günlerde ise Güneş, gökyüzünde Kuzey’e doğru yolalır. Bu tarihten sonra gündüz süreleri 12 saatten daha uzun olacaktır, her geçen güz bu süre uzayacaktır.(Süre hesaplamalarda Güneş’in merkezi kullanılır. Güneş’in merkezi ufkun altına inmiş olsa bile Güneş’in tamamen batması için kısa bir süre daha geçer. Sabah doğarken ise, Güneş merkezi ufkun üzerine çıkmadan kısa bir süre önce Güneşin üst kenarı ışınlarını bize göndermiş olur. Bunun sonucu olarak, ılım gününde hesaplamalar sonucu gece-gündüz eşitliği yazılırken aslında Gündüz süresi 12 saatten daha fazla sürer. Ancak, 15-16-17 Martgünlerinde gündüz (=güneş ışığı gördüğümüz) ve gece (= güneş ışığı görmediğimiz) süreler eşit (= 12 saat) olur.. )Güneş, Mart ayının ilk günleri Ankara’da 07:22 de doğacak, ayın ilk yarısında çok fazla değişmeyecek olan bu doğma zamanı son günü ise 06:34 olacaktır. Artık her geçen gün Güneş ışınlarını biraz daha erken göreceğiz, akşam olurken ise batışını daha geç izleyeceğiz..Mart ayının ilk günlerinde yaklaşık 11 sa 20 dk olan gündüz süresi ay sonuna doğru yaklaşık 75 dakika artacak ve 12 sa 35 dk olacaktır. ( Burada unutulmaması gereken özellik ; Türkiye’mizin doğusu ile batısı arasındaki doğma-batma saatleri arasındaki fark yaklaşık 1 saat civarındadır, ancak enlemler arasındaki küçük zaman farkları dikkate alınmadığında gündüz süresi ülkemizin heryerinde aynı uzunlukta olur.)Güneş, Mart ayı süresince Ankara’da yaklaşık 13:00 – 12:52 saatleri arasında öğlen çemberinden geçecektir. Diğer kentlerin Ankara’ya göre boylam farklarına uygun olarak, doğma ve batma zamanlarında olduğu gibi, öğlen çemberinden geçiş zamanları Ankara’nın doğusundaki kentlerde daha erken, batısındaki kentlerde ise daha geç olacaktır. ( Örneğin Ankara’nın Coğrafya Boylamı yaklaşık 32.8 derece doğu, İzmir’in ise 27.1 derece doğu boylamı, buna göre aralarındaki boylam farkı yaklaşık 5.6 derece olur. Her bir derece Güneş’in hareketine uygun olarak 4 zaman dakikasına denk gelir. Buna göre 5.6 x 4 = 22.4 dakika eder. Öyleyse Güneş, 1 Mart günü Ankara Öğlen çemberinden saat 13:00 te geçecek ise, yaklaşık 22.4 dakika sonra yani yaklaşık 13:23 de İzmir öğlen çemberinden geçecek demektir. Ankara’dan daha doğudaki iller için hesap yapılırken boylam farkına denk zaman değeri bu kez çıkartılır. Bu ayrıntıyı da unutmayalım…) GÜNEŞ, Ankara ile aynı enlemli gözlem yerlerinde Şubat ayının ilk günlerinde, günortasında, Güney yönünde, ufuktan en fazla 43 derece yüksekten geçecektir. Ayın son günlerine doğru ufuktan yüksekliği yaklaşık 54 dereceye ulaşacaktır. (Ankara’ya göre verilen bu değerler, güneye doğru kaç derece giderseniz o kadar artar.. Kuzeye giderseniz azalır.) Her geçen gün GÜNEŞ ışınlarının geliş eğim açısı artmasını sürdürecektir. Isınma artacak, ancak geçmişten gelen bir deyişi de unutmayalım. “Mart kapıdan baktırır , kazma kürek yaktırır.”Türkiye’mizin doğusundan VAN, ortasından ANKARA ve batısından da İZMİR kentleri için MART ayının ilk, orta ve son günlerinde Güneş ile ilgili doğma, batma zamanları, gündüz süresi , öğlen-meridyenden geçiş zamanı, yüksekliği ve YER’e uzaklığı aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Değerleri karşılaştırarak yukarıda metin olarak verilen bilgileri irdelemenizi öneririm.MART AYINDA AY’IN GÖRÜNÜMÜ AY, OCAK ayı süresince elips şeklindeki yörüngesinde dolanırken yörüngesinin enberi ve enöte noktalarından geçiş tarihleri ile bu tarihlerdeki AY- YER uzaklıkları aşağıdaki gibidir.04 MART : AY, Enöte ( YER’e en uzak ) konumunda : 406 391 km19 MART : AY, Enberi ( YER’e en yakın ) konumunda : 359 377 km AY, Yer etrafındaki yörüngesinde dolanırken, gökyüzünde hergün yıldızlara göre açısal olarak yaklaşık 13 derece doğuya doğru konumunu değiştirir. Bunun sonucu olarak aynı gözlem yerinde hergün bir önceki güne göre yaklaşık 45-50 dakika daha geç doğar.AY’ın EVRELERİ :Yine yörüngede dolanmanın sonucu olarak, Güneş – Yer – AY açısı sürekli değişir ve farklı tarihlerde YER den AY’a bakıldığında AY’ın aydınlık olan yarısının YER’den farklı biçimlerde görünmesi de AY’ın EVRELERİ’ni oluşturur.Yeniay : 06 Mart İlkdördün : 14 MartDolunay : 21 Mart Sondördün : 28 Mart AY gün boyu gökyüzünde gözlenebilir çoğu zaman. Sadece Güneş’e açısal olarak yakın olduğu (Yeniay evresi ) günlerde görülemez. Elbette bir gözlem yerinde görülebilmesi için onun çevreninin üzerine çıkmış (doğmuş) olması gerekir. Gündüz atmosfer parlaklığı nedeniyle farkedilmesi hilal evrelerinde zor olabilir.Yeniay evresinde: Güneş ile birlikte doğar ve batar, gözlenemez.İlkdördün evresinde: Öğlen zamanı doğar, Güneş battığında Güney yönünde en yüksek konumundadır. Güneş’e dönük sağ yarısı aydınlıktır. Gece yarısına kadar görünür.Dolunay evresinde: Akşam Güneş batarken Ay doğar, sabahGüneş doğarken Ay batar. Bütün gece gökyüzünde görülür.Sondördün evresinde: Gece yarısı doğar, sabah Güneş doğarken Güney yönümüzde en yüksek konuma ulaşır. Güneş’e dönük sol yarısı aydınlıktır. Öğle olduğunda batar.GEZEGENLERİN GÖZLENEBİLİRLİĞİTutulum düzlemine yakın olan, ZODYAK Kuşağı içinde dolanan Gezegenler ve AY; Güneş’in Doğu tarafında olması durumunda, Güneş battıktan hemen sonra Batı gökyüzünde görünürler. Güneş’in Batı tarafında olanlar ise, Güneş sabah doğmadan önce doğarlar. Bu gökcisimleri Güneş’e açısal olarak ne kadar uzak olurlarsa o denli fazla süre gözlenebilirler. 
Yorum Yazın